We beginnen nu, samen met u als onze lezers, aan de laatste jaargang van deze eeuw. U zult in de komende jaargang veel vertrouwds terugvinden, maar tegelijkertijd hopen we u ook de nodige bijdragen te brengen die op de volgende eeuw voorbereiden. Die volgende eeuw wordt voor ons allemaal een uitdaging, en met het artikel van ica-president Michael Wood spelen we op die uitdaging in. Zijn artikel gaat over Agenda 21, het programma dat men mondiaal probeert te realiseren om nieuwe ontwikkelingen en groei niet ten koste van het milieu te laten gaan. En Wood geeft aan, welke bijdrage kartografen, al of niet in ica-verband, daar in feite al aan leveren.
Aan vertrouwde zaken vindt u twee artikelen over (school)atlaskartografie, van Tjeerd Tichelaar en Ferjan Ormeling. Tichelaar geeft aan hoe de atlasinhoud mede bepaald wordt door een leerplan, en door de (didactische) eisen die er verder aan gesteld worden. Ormeling laat zien welke begrippen en concepten er allemaal spelen bij een atlas, hoe atlasstructuur wordt gerealiseerd en hoe in een bepaalde volgorde en nadruk van het kaartmateriaal de uitgangspunten van de redactie worden gematerialiseerd. Beide artikelen zijn ooit als lezing op een seminar voor aardrijkskundeleraren in Indonesië gebracht.
Om de toekomst met vertrouwen tegemoet te zien is het relevant te weten wat je wortels zijn, en waar de hedendaagse praktijk op berust. Daarin helpt Paul van den Brink ons: hij promoveerde afgelopen jaar op een studie over de opkomst van de Nederlandse rivierkartografie in de 18e eeuw, en geeft daarvan in zijn bijdrage een samenvatting. Zijn aandacht voor de kaartgebruiksaspecten maakt dit proefschrift extra waardevol.
Verder in dit nummer het vijfde artikel in de serie landsdekkende bestanden, ditmaal van het rivm, de instantie die het milieu in Nederland bewaakt, en daarvoor natuurlijk kaarten gebruikt en produceert. Het rivm heeft een voorbeeldfunctie vanwege de manier waarop de kartografische service-afdeling softwarepaketten aanpast en bestanden opbouwt ten behoeve van de onderzoekers, en bovendien richtlijnen ontwikkelt voor een kwalitatief hoogwaardige presentatie van het kartografisch materiaal naar buiten. In dit artikel wordt aangegeven wat er voor intern gebruik aan bestanden over Nederland wordt opgebouwd.
Op de toekomst zelf wordt in dit eerste nummer vooral in de vaste rubrieken ingegaan: Olev Koop behandelt in zijn Kartonet -serie kaartservers en discussielijsten., en in de rubriek Kernkatern gaat Wim Feringa in op digitale uitvoertechnieken…
Tijdloos is de in het midden van het tijdschrift opgenomen bijlage waarin Jacques Bertin het verschil aangeeft tussen kaarten die men moet lezen en kaarten waarop men zó de boodschap ziet. We danken de vertaling zowel als de bijlage aan René van der Schans, die hiermee de kartografische gemeenschap een uiterst relevante nieuwjaarswens aanbiedt, gesponsord door het Kadaster, de Meetkundige Dienst en de Vereniging voor Geografische Informatie en Vastgoedinformatie vgvi. We hopen dat het kt zelf even relevant voor u zal blijven.
Atlasterminologie en atlasconcepten
F.J. Ormeling
TREFWOORDEN gebruik van geografische informatie; atlaskartografie
Door een aantal essentiële atlasconcepten te beschrijven wordt de rol die verschillende typen atlassen kunnen vervullen met betrekking tot de geografische informatievoorziening in onderstaand artikel belicht. De reeds eeuwenlang bestaande papieren atlas heeft gezelschap gekregen van de elektronische atlas, en dat biedt nieuwe mogelijkheden. Deze worden belicht, en aan de hand daarvan zal het de lezer duidelijk worden het concept atlas ook in het digitale tijdperk nog uitermate bruikbaar is.
F.J. Ormeling - Atlas terminology and atlas concepts
Keywords: use of geographical information; atlas cartography
An atlas is a superior tool for the comparison of many aspects of geographical information. It lends itself to the comparison of areas, of themes and of different time periods and for comparisons of the representation with the reality. With reference to several atlas concepts and to examples, the article explains which demands and aims are relevant to atlases. The developments through time are outlined. The most recent product, the electronic atlas, offers much wider user facilities than the printed atlas. The article makes clear that the atlas concept remains very useful also in the digital age.
F.J. Ormeling - Terminologie et concept des atlas
Mots-clés: utilisation de l'information géographique, cartographie d'atlas
Un atlas est un instrument supérieur à l’égard de l’information géographique quant aux aspects de comparaison des espaces, des thèmes et des diverses époques ainsi que pour la comparaison de la représentation avec la réalité. Sur la base de plusieurs concepts d’atlas et en citant des exemples, l’article définit les exigences que l’on peut poser pour les atlas et en analyse les objectifs et ceci dans un cadre chronologique. Les réalisations les plus récentes les atlas électroniques offrent bien plus de facilités que les atlas imprimés. En conclusion : le concept d’atlas reste utile à l’‘âge.
Visualisatie voor onderwijs: schoolatlaskartografie
T.R. Tichelaar
TREFWOORDEN visualisatie, atlaskartografie, achtergronden
Wandkaarten en schoolatlassen zijn in veel landen nauwelijks weg te denken uit het de aardrijkskundeles. Maar op welke wijze kan de kartografie eigenlijk optimaal dienstbaar worden gemaakt aan de specifieke doelstellingen van het onderwijs: het creëren van een referentiekader en, daarin ingepast, een kennisbasis? Nu de voortschrijdende technologie het mogelijk maakt naast papieren ook elektronische onderwijsmiddelen te ontwikkelen, kan het geen kwaad de kartografische uitgangspunten die ten grondslag liggen aan de schoolatlas eens opnieuw in overweging te nemen.
T.R. Tichelaar - Visualisation for education: school atlas cartography
Keywords: visualisation, atlas cartography, background
One of the more rewarding applications of cartography undoubtedly is the production of materials to support elementary and secondary school education. Starting from childrens’ first acquaintance with ‘the geographic viewpoint’, well prepared school atlas maps aim to extend their spatial frame of reference well beyond the immediately visible limits of their physical environment. The ‘mental base map’ thus created will in a later stage of their education allow them to ‘place’, and thereby memorize, a diversity of thematic geographic knowledge.
Once the framework of base maps is created, the school atlas continues its task in thematically guiding both students and teachers through the geography curriculum. To do so properly, full use has to be made of the synoptic potential of the single map and the double map sheet. The narrative contained by the curriculum and the natural order of things to be taught should be reflected by a sound regional and thematic structuring of the atlas as a whole. The principles followed when preparing the atlas in its traditional (paper) form, should be reconsidered when exploiting the new possibilities offered by electronic products. Having their own strengths and weaknesses, these may supplement rather then compete with the paper school atlas. Finally, the possibilities to apply school atlases beyond the disciplinary limits of the geography class are still underexploited.
T.R. Tichelaar - Visualisation pour l’enseignement cartographique d’atlas scolaire
Mots-clés: visualisation, cartographie d’atlas, information de référence
Une des plus nobles applications de la cartographie est sans doute la production de matériel didactique pour les écoles primaires et secondaires. Au départ des premiers contacts des enfants avec ‘le point de vue du géographe’, les cartes d’un atlas scolaire bien conçus se proposent d’élargir le cadre territorial de référence bien au-delà des limites visibles de leur milieu physique. La ‘carte de base mentale’ ainsi créée leur permettra, à un niveau d’enseignement plus élevé de ‘localiser’ et de par là mémoriser une grande variété de connaissance géographique thématique. Une fois le cadre de cartes de base achevée, l’école continue sa tâche de guide thématique à travers du curriculum de géographie et cela aussi bien pour l’élève que pour l’enseignant. Pour le faire d’une façon appropriée, l’on va pleinement profiter du potentiel synoptique de la carte individuelle et de la page double.
La description que propose le curriculum et l’ordre naturel des choses doivent se retrouver dans la structure régionale et thématique correcte de l’atlas, formant ainsi un tout. Les principes fondamentaux guidant la rédaction d’un atlas traditionnel (sous forme ‘papier’) doivent être revus lors qu’on exploire les nouvelles possibilités offertes par des produits électroniques. Ceux-ci, ayant leurs propres atouts et inconvénients, doivent plutôt servir de complément des atlas scolaires ‘papier’, au lieu d’entrer en concurrence avec eux. Toutefois - conclue l’auteur - toutes les possibilités offertes par les atlas scolaires pour une utilisation au-delà des limites de la discipline de la géographie ne sont pas encore pleinement employées
De bijdrage van de internationale kartografie
M. Wood
TREFWOORDEN ica, algemeen, overzicht
Agenda 21 is de slotverklaring van de vn-conferentie over milieu en ontwikkeling gehouden in 1992 in Rio de Janeiro, waarin tot globale samenwerking ten behoeve van duurzame ontwikkeling, in harmonie met het natuurlijk milieu, wordt opgeroepen.
Als internationale organisatie erkent de Internationale Kartografische Vereniging (ica) de sleutelrol die wereldomvattende vraagstukken (zoals de noodzaak van een duurzame ontwikkeling) spelen, en hun sociale en educatieve impact, en de manier waarop zij bijdragen tot ons toekomstig milieu. Dit artikel staat stil bij de bijdragen van de ica aan de doelstellingen voor Agenda 21.
M. Wood - Cartography and Agenda 21 - the contribution of international cartography
Keywords: ica, general, survey
This paper reflects on how important aspects of the ica’s work have contributed and continue to contribute to the aims of Agenda 21, the declaration of the un Conference on Environment and Development, held in Rio de Janeiro in 1992. Agenda 21 envisages a global partnership between nations for environment and development. It comprises a series of important proclamations centring on the need for sustainable development in harmony with the natural environment. The terms of reference of the ica commissions and working groups reveal how they are contributing both directly and indirectly to Agenda 21. These contributions of the individual commissions and working groups are highlighted.
M. Wood - Cartographie et ‘Agenda 21’. Contribution de la cartographie internationale
Mots-clés: aci, divers, étude
Les travaux de l’aci ont contribué et contribuent encore, d’une façon importante, aux objectifs de ‘Agenda 21’, la déclaration de la Conférence des Nations Unies sur l’Environnement et le Développement, tenue à Rio de Janeiro en 1992. ‘Agenda 21’ propose un partenariat global entre les nations pour l’environnement et le développement et comprend une série de déclarations importantes axées sur la nécessité d’un développement durable qui est en harmonie avec l’environnement. Les termes de référence des commissions et des groupes de travail de l’aci indiquent en détail combien leurs travaux contribuent, directement ou indirectement.
de opbouw en inrichting van een kartografisch informatiebestand voor de Nederlandse rivierzorg
P.P.W.J. van den Brink
TREFWOORDEN rivierkaarten, historische kartografie
P.P.W.J. van den Brink - Eighteenth century printed river maps of Holland. The establishment of a cartographic database for the management ofDutch rivers
Keywords: river maps, historical cartography
River management in the province of Holland in the eighteenth century was coordinated by an official department. This water management department worked closely with similar local and regional departments, also in neighbouring provinces. It took care of the maintenance of rivers, river dykes and sea dykes. In order to perform its function efficiently, all of these features were mapped accurately. With this organisational structure as background, this article gives an overview of the river maps that were commissioned by the water management department of the province of Holland.
It is shown that the content and design of these maps followed general principles developed in 1730 by the surveyor Nicolaas Samuel Cruquius (1678 - 1754). A characteristic was the attempt at uniform scale and design: the basic principle was to create as clear a map as possible, containing only the topographic information relevant to the work of the department.
Experiments with depth contours were made and profiles and diagrams were included in order to portray as accurately as possible the invisible natural processes which influenced the river landscape. The article concludes that this cartographic model was followed consistently throughout the eighteenth century.
P.P.W.J. van den Brink - Cartes imprimées des cours d’eau de la Hollande. Création d’une base de données pour l’aménagement des cours d’eau néerlandais
Mots-clés: cartes des cours d’eau, cartographie historique
L’aménagement des cours d’eau de la province de Hollande a été la tâche d’un département officiel en collaboration étroite avec des départements locaux et régionaux similaires ainsi qu’avec ceux des provinces voisines. Sa compétence avait couvert les cours d’eau, leurs digues et les digues de mer, y compris leur cartographie, en vue d’une gestion efficace. Sur la base de cette structure d’organisation l’article passe en revue les cartes des cours d’eau dressées par les soins dudit département, cartes dont le contenu et le dessin correspondent aux principes généraux établis en 1730 par N.S. Cruquius (1678-1754) : il s’agit d’assurer une présentation uniforme quant à l’échelle et au dessin, dans une cartographie aussi claire que possible où l’information topographique est limitée en fonction aux exigences des travaux confiés à ce département.
Des isobathes, profils et diagrammes complètent les cartes afin de serrer de plus près les processus naturels invisibles ayant influencé le paysage.
Ce modèle cartographique, conclut l’article, a été suivi continuellement pendant le xviiie siècle.
Kaarten kiezen, H. van Dijk (F.J. Ormeling)
Van taarten en balken (Kerstnummer Grafisch Nederland 1996) (W. Broeder)
Welvaart en welzijn in de wereld (W. Broeder)
Abraham Ortelius (aankondiging) (1527 – 1598) (W. Broeder)
terug naar inhoudsopgave
| © NVK 1999 | Laatste
veranderingen: 21 oktober 1999 NVK-Webmaster: kartoweb@itc.nl |