Encarta Grote Wereldatlas 2000 Winkler Prins
(cd-rom)

Microsoft Elsevier Bedrijfsinformatie, 1999

Prijs: ƒ 149,-

Enige tijd terug (in KT.1999.4) werd hier de Wolters-Noordhoff Wereld@tlas besproken als de eerste Nederlandstalige referentieatlas op cd-rom. Het zal niemand verbazen dat de grote concurrent, Microsoft Encarta, ook met een Nederlandstalige versie op de markt is verschenen. Hiertoe zijn de handen ineengeslagen met Elsevier Bedrijfsinformatie, die de redactie van de Winkler Prins Encyclopedie nu ook heeft ingezet voor de Encarta Wereldatlas - eerder bestond deze samenwerking al voor de vervaardiging van de Nederlandstalige Encarta Encyclopedie-versie. De uitgever geeft tevens aan dat op deze cd-rom extra aandacht wordt geschonken aan onderwerpen die betrekking hebben op Nederland en België; niet geheel onbegrijpelijk als men de vergelijking met Wolters-Noordhoff aan wil kunnen. Het ligt voor de hand dat ook hier deze vergelijking gemaakt wordt, en daartoe zal aan de eerdere bespreking van de Wolters-Noordhoff Wereld@tlas (hierna aangeduid met WNW@tlas) worden gerefereerd.

Bij de productverantwoording valt direct de ruime betrokkenheid vanuit de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Universiteit Utrecht op, met name omtrent advisering bij de namendatabase en het nieuwe onderwerp ‘Wereld in thema’s’. Het is niet helemaal duidelijk hoe ver de betrokkenheid bij de kaartredactie reikt, maar het suggereert dat men vanuit de Nederlandse kartografie-discipline toch zeker enige invloed kan uitoefenen op het uiteindelijke resultaat. Dit maakt zeker nieuwsgierig…

Een eerste verschil met de WNW@tlas dient zich al aan bij de installatie: Encarta komt met 2 cd-rom’s i.p.v. 1. Een nadeel hiervan kan zijn dat na een beperkte installatie nog wel een keer van cd-rom gewisseld moet worden, bijvoorbeeld bij de optie ‘virtuele vluchten’. Over het algemeen volstaat echter de ene cd-rom, met de complete namendatabase, zodat dit nadeel niet zwaar weegt. Bij de demonstratierondleiding door het programma wordt aangehaald dat de Encarta Wereldatlas "zeker 8x gedetailleerder is dan een gedrukte atlas". Een dergelijke uitspraak vraagt nogal wat relativeringsvermogen. Het betreft zeker niet de weergaveresolutie: een beeldschermkaart haalt nog altijd niet de resolutie van een gedrukte kaart op dezelfde schaal, hetgeen betekent dat op het beeldscherm een forse hoeveelheid van het detail niet getoond kan worden. Dit detail komt pas beschikbaar bij verder inzoomen, of bijvoorbeeld als de gebruiker één van de 1,7 miljoen beschikbare plaatsnamen opvraagt die niet in de lijst van ca. 300.000 plaatsnamen van de papieren Times Atlas of the World voorkomt. De namendatabase van Encarta is (als we de eigen specificaties mogen geloven) nu in ieder geval even omvangrijk als die van de WNW@tlas.

Evenals bij de WNW@tlas kiezen de makers van Encarta (Microsoft zelf!) voor een interface die nogal afwijkt van de standaard Windows gebruikersinterface en daardoor in het begin wat onwennigheid of gezoek naar het juiste menu-item kan veroorzaken. De interface met het kaartgedeelte heeft geen ingrijpende wijzigingen ondergaan ten opzichte van voorgaande versies van Encarta Wereldatlas. Handig is de plaatsbepalingsoptie: bij bewegen van de muis over de kaart wordt de locatie in lengte- en breedtegraden in een apart venster weergegeven tezamen met wat beknopte informatie over de dichtstbijzijnde geografische locatie uit de database. Plezierig zijn ook de kleine popup-menu’s (‘fingertips’) die vanzelf verschijnen en verdwijnen wanneer de muis over een optie bewogen wordt: ze bevatten over het algemeen voldoende informatie om in het begin mee uit de voeten te komen. Deze optie is overigens ook eenvoudig uit te zetten, wanneer men de tips niet meer nodig heeft of niet gediend is van al te ijverige gebruiksondersteuning. Verder wordt een ‘stop’-knop gemist: bij bevraging van de kaart- of landendatabase is de responstijd soms aanzienlijk (afhankelijk van de systeemspecificaties); en als men beseft iets fout aangeklikt te hebben, zou het plezierig zijn de verwerking van de foute opdracht direct te kunnen annuleren.

De gebruiker kan voor de kaartweergave kiezen uit een lijst van 21 kaartsoorten, waarvan de legenda min of meer voorgeschreven is door de makers. Wat er aan de weergave gewijzigd kan worden, betreft uitsluitend het aan- of uitzetten van bepaalde gegevenslagen (zoals steden in verschillende klassen, wegen, grenzen, naamlabels, reliëfschaduwering), hetgeen vervolgens als ‘favoriete weergave’ is te bewaren. Bij symbool- of kleurweergave wordt geen interactie van de gebruiker toegestaan, iets dat bij de WNW@tlas wel mogelijk is. Natuurlijk valt er over te twisten hoe ver de vrijheid bij legendabewerking mag gaan, maar bij Encarta kan de gebruiker zich snel beperkt voelen. Bij de weergave van statistische kaarten zou het bijvoorbeeld heel welkom zijn, om zelf een aantal klassen te kunnen bepalen, de gebruikte kleurenreeks te wijzigen of een referentieland aan te wijzen, waarna de legenda alle andere waarden ten opzichte van die referentiewaarde classificeert: dit is nu allemaal niet mogelijk. Wat net als bij de WNW@tlas jammer is, is dat er nog altijd geen mogelijkheid wordt geboden om verschillende kaartprojecties te tonen: bij de diversiteit aan statistische gegevens kan het wenselijk zijn een andere dan de standaardprojectie te kiezen.

De atlas bevat een apart gedeelte met uitgebreide landeninformatie in wat men ‘artikelen’ noemt en waarvoor met name de redactie van de Winkler Prins Encyclopedie is ingezet. Veelvuldig worden links genoemd naar verwante onderwerpen, statistieken of bijbehorende kaartsoorten en is het ook mogelijk aanvullende links of recentere informatie via het Internet op te halen bij de webserver van de makers. De artikelen worden op een prettige en zeer overzichtelijke manier gepresenteerd, en zijn voor twee landen naast elkaar te plaatsen, zodat onderling vergelijken eenvoudig wordt. Daarnaast bevat de atlas een uitgebreid onderdeel ‘Wereld in thema’s’ waarin algemene onderwerpen (wereld in kaart brengen, natuurlijke omgeving, water en weer, de wereld van de mens) aan de orde komen, en met name veel aandacht wordt besteed aan Nederland en België. Diverse Nederlandse deskundigen hebben hieraan hun medewerking verleend, en dit onderdeel verdient aanbeveling, omdat het zeer toegankelijk is geschreven en er vaak gebruik gemaakt wordt van multimedia-illustraties. Deze informatie is het zeker waard vaker geraadpleegd te worden dan alleen voor werkstukken van scholieren - in de productomschrijving wordt nogal nadrukkelijk de grote gebruikswaarde voor scholen en het maken van huiswerk aangegeven.

Aan de landen is tevens een uitgebreide statistische database gekoppeld die zo’n 350 onderwerpen beslaat. Deze database is via verschillende ingangen te benaderen, waaronder de ‘vergelijkingen’-optie, die het mogelijk maakt een statistisch gegeven van een bepaald land in tabelvorm te vergelijken met de rest van de wereld (gesorteerd naar grootte of alfabetisch). Dit gegeven kan tevens in kaartvorm bekeken worden, waar helaas de eerder genoemde beperkingen naar boven komen. Het gebruikte kaarttype is uitsluitend de choropleet (net als bij de WNW@tlas), waardoor absolute statistische gegevens foutief worden weergegeven. De legenda is niet geclassificeerd, waardoor de leesbaarheid verder wordt verminderd. Aanpassingen door de gebruiker zijn niet mogelijk, terwijl het bijvoorbeeld bij de ‘vergelijkingen’-optie juist heel fraai zou zijn als het gekozen land de referentiewaarde draagt, terwijl alle andere landen t.o.v. die waarde geclassificeerd zouden worden. Bij dit gedeelte moet de ondersteuning van de Nederlandse kartografen gering geweest zijn, want anders had dit er ongetwijfeld beter uitgezien. Ten aanzien van de betrouwbaarheid van de statistische gegevens is er ook een enkele kanttekening te maken. De atlas geeft van elk gegeven een definitie en bronvermelding, maar dit neemt niet alle twijfels weg. Wat te denken van het onderwerp ‘Internet-aanbieders per 10.000 inwoners’? De database levert een getal van 328 voor Nederland, 0.23 voor Albanië en 0.01 voor Groot-Brittannië. Moeten we hieruit concluderen dat dit laatste land op Internet-gebied nog vrijwel onontgonnen is?

Natuurlijk bevat de atlas nog enkele aardigheidjes zoals een topografie-quiz, virtuele vluchten en zelfs een ‘maankaart’ met topografische nameninformatie: in een volgende editie wellicht ook aandacht voor de planeten? Maar dan zal wel de naam ‘Wereldatlas’ veranderd moeten worden…

Alle kritische kanttekeningen ten spijt, mag vastgesteld worden dat er met de inzet van de redactie van de Winkler Prins Encyclopedie een tweede, waardevolle Nederlandstalige elektronische atlas bij is gekomen, die met de WNW@tlas naar de hoofdprijs dingt. De uiteindelijke voorkeur voor een van de twee zal toch vooral persoonlijk zijn: de een zal de hoge kartografische kwaliteit en interactie van de WNW@tlas waarderen (of de mogelijkheid om naast elkaar twee landen in kaartvorm te vergelijken!), terwijl de ander meer waarde zal hechten aan de zeer uitgebreide documentatiefunctie van de Encarta Wereldatlas.

R.M. Hootsmans